Program rewitalizacji Polskiej Stacji Polarnej im. A. B. Dobrowolskiego na Antarktydzie
Polska Akademia Nauk oraz Instytut Geofizyki PAN zawarły z Geoscience Australia porozumienie Statement of Cooperation in Antarctic Geoscience, na mocy którego naukowcy obu krajów mogą prowadzić wspólne badania w zakresie nauk o Ziemi na obszarze Antarktyki.
Jest to pierwszy dokument o współpracy naukowej w zakresie nauk o Ziemi, zawarty na tym szczeblu między Polską i Australią. W ogólności, podpisany dokument jest podstawą wspólnych działań naukowych w zakresie zgodnym z Australijskim Antarktycznym Strategicznym Planem Naukowym oraz Polską Strategią Badań Polarnych. Elementami współpracy będą wymiana myśli naukowej i technicznej oraz wymiana informacji i danych naukowych dla rozwoju badań na morzu i kontynencie Antarktycznym. Pierwszym etapem kooperacji będzie rewitalizacja, nieużywanej od ponad 40 lat, polskiej stacji polarnej im. Antoniego B. Dobrowolskiego, znajdującej się w Oazie Bungera (Antarktyda Wschodnia). Stacja ta stanie się przyczółkiem do postawienia na odsłaniających się skałach kontynentu Antarktycznego autonomicznych stacji geofizycznych. Pierwsza po 40 latach wyprawa polskich geofizyków do Oazy Bungera planowana jest za trzy-cztery lata, przy wykorzystaniu nowoczesnego lodołamacza australijskiego Nuyina.
Oaza Bungera jest śródkontynentalnym, wolnym od lodu archipelagiem wśród jezior słodko- i słonowodnych. Pierwszy raz została dostrzeżona z dużej odległości przez członków Ekspedycji Australazjatyckiej (1911-1914). Pierwszy, rejestrowany historycznie kontakt człowieka z oazą, miał miejsce w roku 1947. Samolot dowodzony przez płk. Davida Bungera wylądował na jednym z jezior archipelagu, nazwanego następnie Bunger Hills.
Historię budowy Stacji Oazis przez ZSRR (1956), a następnie przekazania jej Polsce i przemianowania na Polską Stację Polarną im. Antoniego B. Dobrowolskiego (1959), opisuje Zalewski (Pol. Pol. Res., 1963). W 2001 roku Polska Akademia Nauk przekazała zarządzanie Stacją im. Dobrowolskiego Instytutowi Geofizyki PAN. Stacja położona jest na brzegu Algae Lake (Figurnoje Oziero, jezioro Figurowe), w miejscu o współrzędnych 66°16′29″S 100°45′00″E. Geograficznie Oaza Bungera znajduje się na Ziemi Wilkesa (Antarktyda Wschodnia), ok 130 km na południe od krawędzi szelfowego lodowca Shackletona, uchodzącego do Oceanu Południowego, który w tym miejscu oddziela Antarktydę od Australii.
Obok stacji im Dobrowolskiego, w odległości ok. 200 m, znajduje się letnia baza Oazis 2 (zarządzana przez Arctic and Antarctic Research Institute (AARI) w Petersburgu. W odległości 7 km na wschód od stacji im. Dobrowolskiego znajduje się obóz letni Edgeworth David, zarządzany przez Australian Antarctic Division (AAD).
Unikalna sytuacja środowiskowa pozwala na prowadzenie całego spektrum komplementarnych badań przyrodniczych i technicznych. Część z tych badań (sejsmologia, geomagnetyzm, meteorologia, fizyka atmosfery) będzie prowadzona w trybie ciągłym, przy wykorzystaniu autonomicznych stacji pomiarowych, natomiast badania środowiskowe będą prowadzone w sezonach letnich (badania sezonowe), w ramach kolejnych ekspedycji do Oazy Bungera. Badania sejsmologiczne pozwolą lepiej zrozumieć budowę wnętrza Ziemi, w szczególności jej jądra. Z kolei monitoring geomagnetyczny, prowadzony w pobliżu południowego bieguna magnetycznego Ziemi, umożliwi lepsze zrozumienie dynamiki procesów zachodzących w jądrze.
Prof. Marek Lewandowski, kierownik Zakładu Badań Polarnych i Morskich w Instytucie Geofizyki PAN, pomysłodawca i realizator programu rewitalizacji stacji, jest przekonany, że Oaza Bungera, będąca ziemskim analogiem powierzchni Marsa, może być poligonem dla testowania automatycznej aparatury pomiarowej i innych urządzeń, przeznaczonych dla misji kosmicznych. Jest tu pole do współpracy z polskim przemysłem kosmicznym oraz partnerami przemysłowymi w zakresie projektowania, wytwarzania i stosowania wysokowydajnych źródeł energii, a także transmisji danych drogą satelitarną – mówi Prof. Lewandowski i dodaje: W przyszłości można zaplanować postawienie nowoczesnej kapsuły przetrwania, w której kilkuosobowa załoga mogłaby spędzić w oazie kilka miesięcy, prowadząc badania naukowe.