Konkurs MAESTRO to jeden z najbardziej prestiżowych konkursów na projekty badawcze dla doświadczonych naukowców mający na celu realizację pionierskich badań naukowych, w tym interdyscyplinarnych, ważnych dla rozwoju nauki, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy i których efektem mogą być odkrycia naukowe.

Dotychczas w naukach o Ziemi Narodowe Centrum Nauki przyznało zaledwie trzy granty MAESTRO, ostatni ponad 10 lat temu. Projekt prof. Kusiak jest pierwszym tego typu grantem w naszym Instytucie i czwartym w naszej dyscyplinie. Jest jednocześnie pirwszym polarnym grantem tego typu. Granty MAESTRO gwarantują środki na wynagrodzenia dla zespołu badawczego, w tym również stypendia dla studentów lub doktorantów, zakup lub wytworzenie aparatury naukowo-badawczej oraz pokrycie innych kosztów związanych z wydatkami niezbędnymi do realizacji projektu badawczego.

Projekt CROSSROADS obejmuje badania geochemiczne i geofizyczne nad zależnościami geologicznymi na trzech kontynentach: Antarktydzie Wschodniej, Australii Zachodniej i Półwyspie Indyjskim. Oddzielenie Indii i Australii od Antarktydy oznaczało ostateczny rozpad Gondwany (ok. 500 mln lat temu). W związku z tym, kontynentalne krawędzie tych trzech bloków mogą dostarczyć mnóstwa dowodów na rozpad superkontynentu. Planowane jest zebranie nowych danych geochemicznych i paleogeograficznych oraz porównanie z dostępnymi zestawami danych sejsmicznych, aeromagnetycznych i grawimetrycznych, aby zrekonstruować początkową konfigurację tych bloków. Oprócz możliwości odtworzenia ostatecznego rozpadu superkontynentu Gondwany, projekt ten dostarczy ważnych informacji na temat ich możliwego związku z superkontynentem Rodinią (ok. 1 mld lat temu).

Celem projektu będzie przetestowanie trzech sprzecznych hipotez naukowych: czy Bunger Hills były związane z 1) kratonem Yilgarn i orogenem Albany-Fraser (kontynent australijsko-antarktyczny); 2) kratonem Mawson (kontynent australijsko-antarktyczny) czy 3) kontynentem indo-antarktycznym, który może być również związany z orogenem Pinjarra w Australii Zachodniej.

Prof. Monika A. Kusiak właśnie zakończyła duży projekt finansowany ze środków norweskich pt. „Poles together – missing link between Arctic and Antarctic early Earth record”, w którym skupiała się na badaniu najstarszych skał na Ziemi. Zapytana o to, skąd po wielu latach badań początków Ziemi, zainteresowanie znacznie młodszymi skałami, odpowiada: Początki Ziemi nadal mnie interesują i jest to oczywiście temat znajdujący się w centrum uwagi. Inspiracja zaczęła się niekoniecznie od „wieków średnich” Ziemi, a od obszaru badań – Oazy, czy też Wzgórz Bungera w Antarktydzie Wschodniej. Celem nadrzędnym ekspedycji do Stacji im. Dobrowolskiego w 2021/22 było rozpoznanie potencjału naukowego. To wtedy zaczęłam się interesować tym, co ciekawego geologicznie może znajdować się w terenie, na którym stoi Stacja. Wzgórza Bungera to niesamowite miejsce na Ziemi, warte zainteresowania naukowego i, jak widać, finansowania.

Przed otwarciem Oceanów Indyjskiego i Południowego fragment Antarktydy Wschodniej, Australia Zachodnia i Półwysep Indyjski stanowiły część superkontynentu Gondwany.  Wzgórza Bungera znajdują się niejako na skrzyżowaniu tych trzech wielkich płyt litosfery. Znajdowało się tutaj tzw. „trójzłącze” (ang. triple junction). Jest to obszar kluczowy dla zrozumienia ewolucji paleogeograficznej superkontynentów, nie tylko Gondwany, ale również Rodinii.

Jak mówi profesor Monika A. Kusiak ten projekt jest ważny i ambitny, ze względu na fakt, że Antarktyda Wschodnia, Australia i Półwysep Dekan stanowią wyjątkowy system geotektoniczny i poligon badawczy. Rekonstrukcje paleogeograficzne, od których wyjdziemy, są tylko etapem, narzędziem do badania procesów, które leżą u podstawy tektoniki płyt, procesów amalgamacji i rozpadu superkontynentów, procesów interakcji pomiędzy skorupą a płaszczem - wyjaśnia. Duża część prac badawczych skoncentrowana będzie na analizie wydarzeń wielkoskalowego magmatyzmu i badaniu wielkich prowincji magmowych (ang. Large Igneous Provinces – LIPs).

Grant MAESTRO daje możliwość stworzenia dużego zespołu naukowego. Według Prof. Kusiak zespół projektowy był bardzo mocną stroną aplikacji. W realizacji projektu wezmą udział doskonali specjaliści reprezentujący szeroki wachlarz dziedzin Nauk o Ziemi. Z Instytutu Geofizyki PAN będzie to m.in. dr hab. Krzysztof Michalski, który będzie odpowiedzialny za prace paleomagnetyczne. W Instytucie do realizacji projektu zatrudnionych zostanie sześć dodatkowych osób, w tym dwie na etacie post-doc, dwóch doktorantów oraz dwóch pracowników technicznych. Dodatkowo swoją chęć udziału w projekcie wyrazili (w kolejności alfabetycznej): Lars Augland, Santanu Bhowmik, Daniel Dunkley, Raphael Quentin de Gromard, Jacqueline Halpin, Uwe Kircher, Zheng-Xiang Li, Yebo Liu, Geoffrey Manby, Martin Whitehouse, Simon Wilde oraz Keewook Yi. Są to naukowcy z 6 krajów: Australii (Curtin University w Perth, University of Tasmania w Hobart, Geological Survey), Indii (Indian Institute of Technology w Kharagpur), Korei (Korean Basic Science Institute), Norwegii (Oslo University), Szwecji (Museum of Natural History in Stockholm) oraz Wielkiej Brytanii (Museum of Natural History in London).

Zachęcamy do zapoznania się ze streszczeniem projektu.

Serdecznie gratulujemy i życzymy powodzenia w realizacji tego wyzwania!