Celem projektu, finansowanego przez Komisję Europejską w ramach programu Horyzont 2020, było badanie wpływu na środowisko poszukiwań i eksploatacji gazu z łupków dla opracowania najlepszych praktyk w tym zakresie. Znaczący udział w tym przedsięwzięciu miał Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.

Szczelinowanie hydrauliczne, zwane także popularnie frackingiem, jest jednym z najczęściej wykorzystywanych na świecie procesów przy eksploatacji niekonwencjonalnych złóż gazu. Poszukiwanie i eksploatacja takich złóż wiąże się z drążeniem głębokich, sięgających głębokości nawet kilku kilometrów pionowych, a później poziomych odwiertów. Samo wiercenie otworów, jak również wszystkie procesy technologiczne towarzyszące hydroszczelinowaniu, stanowią potencjalne zagrożenie dla środowiska. Wskazuje się m.in. na ryzyko wzbudzenia trzęsień ziemi, zanieczyszczenia wód gruntowych, powierzchniowych czy skażenia powietrza.

Projekt SHEER podjął ten bardzo aktualny problem kompetentnej oceny możliwego wpływu wydobycia gazu z łupków na środowisko. Realizowany był w ramach międzynarodowego konsorcjum instytucji naukowych z Włoch, Polski, Niemiec, Holandii, Wielkiej Brytanii i USA. Polscy naukowcy z Instytutu Geofizyki PAN kierowali trzema z ośmiu pakietów roboczych, odpowiadając za prowadzenie multidyscyplinarnej bazy danych oraz integrację jej
z e-Platformą IS-EPOS, monitoring środowiskowy oraz ocenę wpływu hydroszczelinowania na zanieczyszczenie powietrza. Znaczący był również ich wkład w realizację pozostałych pakietów. Opracowano, po raz pierwszy w Europie, procedurę probabilistycznej oceny krótkiego i długoterminowego ryzyka związanego z zanieczysz­czeniem wód gruntowych, zanieczyszczeniem powietrza i sejsmicznością indukowaną przez szczelinowanie hydrauliczne. W ramach projektu SHEER naukowcy zrealizowali metodologię, procedury śledzenia
i modelowania zmian wokół miejsca eksploatacji gazu łupkowego, w oparciu o statystyczną, multiparametryczną metodykę oceny oddziaływania na środowisko i ryzyka w całym cyklu eksploatacji gazu łupkowego. Stworzone metody zostały zastosowane i testowane na kompleksowej bazie danych, zawierającej dane o aktywnoś­ci sejsmicznej, zmianie jakości wód gruntowych, powietrza czy odkształceń terenu. Baza danych wzbogacona została także o dane technologiczne zebrane z innych epizodów, gdzie prowadzona była niekonwencjonalna eksploatacja gazu jak Preese Hall (UK), czy Oklahoma (USA), konwencjonalna eksploatacja gazu w Groningen (Holandia) czy z pól geotermalnych The Geysers (USA) i Gross Schoenebeck (Niemcy), które uznawane są za reprezentatywne lokalizacje dla procesu hydroszczelinowania.

W ramach projektu prowadzono także dedykowany, multidyscyplinarny monitoring sejsmiczny jakości powietrza oraz jakości wód na terenie wsi Wysin przed, w trakcie i po szczelinowaniu prowadzonym w otworach Wysin-2H oraz Wysin-3H. Dzięki wysokiej jakości danym gromadzonym w czasie rzeczywistym w trakcie operacji prowadzonych tam przez PGNiG możliwe było opracowywanie najlepszych praktyki monitorowania i zminimalizowania wpływu na środowisko wydobycia gazu łupkowego w Europie. Cele te zostały osiągnięte we współpracy międzynarodowego grona naukowców z udziałem przedstawicieli rządowych organów decyzyjnych i przemysłu. Łącznie projekt zaowocował ponad 20 artykułami opublikowanymi w recenzowanych, wysoko punktowanych czasopismach oraz ponad 60 referatami wygłoszonymi na konferencjach naukowych.

Baza danych projektu SHEER została udostępniona na zlokalizowanej w Polsce e-Platformie IS-EPOS Thematic Core Services for Anthropogenic Hazard, która jest rozbudowywana w ramach innego projektu Horyzontu 2020 – EPOS (European Plate Observing System). Od początku maja 2018 roku, dane zebrane w projekcie są otwarte dla wszystkich zarejestrowanych użytkowników bezpłatnej platformy naukowej dostępnej pod adresem: https://tcs.ah-epos.eu/.

Wszelkie informacje o projekcie, jego wyniki, publikacje, sprawozdania i raporty z poszczególnych pakietów roboczych, biuletyny oraz materiały promujące projekt dostępne są na stronie projektu: http://www.sheerproject.eu/.

Szymon Cielesta