90 lat Obserwatorium Geofizycznego w Raciborzu
Ponad 90 lat temu wybitny konstruktor i sejsmolog prof. Carl Mainka, zbudował oraz uruchomił w piwnicy, skonstruowany przez siebie sejsmograf mechaniczny. Od tych pierwszych rejestracji sejsmicznych już wkrótce miała zacząć się wspólna historia miasta Racibórz oraz Instytutu Geofizyki PAN.
Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk szczyci się unikalną siecią obserwatoriów w różnych zakątkach Polski. Każde z nich wnosi niepodważalną wartość, ale na tej naukowej mapie Śląskie Obserwatorium Geofizyczne jest miejscem wyjątkowym – z kilku powodów.
Po pierwsze – to najstarsza taka placówka w Polsce. 19 października uroczyście obchodzono 90. rocznicę pierwszej obserwacji sejsmicznej w tym miejscu. Obserwatorium działa nieprzerwanie (poza czasem zawieruchy II wojny światowej), dostarczając bezcennej, najdłuższej serii pomiarowej.
Po drugie – obserwatorium pełni też funkcję edukacyjną - nowoczesne urządzenia zastąpiły dawne sejsmografy, które obecnie stanowią element wyposażenia mini muzeum, urządzonego w piwnicach budynku.
I wreszcie po trzecie – to miejsce niezwykłe z uwagi na lokalizację – obserwatorium mieści się w zabytkowym, drewnianym domu, zaprojektowanym przez Konrada Wachsmana, słynnego modernistycznego architekta konstruktora, jednego z pionierów budownictwa uprzemysłowionego, projektanta m.in. rezydencji Alberta Einsteina w Poczdamie.
Raciborski Jubileusz był okazją do przypomnienia historii stacji: jej inicjatorem był Profesor Karl Mainka, niemiecki geofizyk i wynalazca. W latach 20. władze Raciborza, zaniepokojone spowodowanymi przez działalność górniczą wstrząsami, zaprosiły go do współpracy. Profesor do końca życia związał się z tym śląskim miastem. Założona przez niego w 1928 r. stacja sejsmologiczna przetrwała zawieruchy historii i do dziś, pod opieką Instytutu Geofizyki PAN, stanowi ważny punkt Polskiej Sieci Sejsmologicznej. W piwnicach obserwatorium prof. Mainka umieścił skonstruowane przez siebie trzy sejsmografy mechaniczne. Rejestrowały one wstrząsy sejsmiczne na specjalnie do tego celu przygotowywanym papierze dymionym. Sejsmografy były zsynchronizowane z zegarem wahadłowym. Profesor Karl Mainka był ponadto twórcą pierwszej na obszarze górniczym sieci sejsmicznej, z urządzeniami zainstalowanymi w Pyskowicach, Gliwicach, Zabrzu, Biskupicach, Bytomiu oraz w kopalni Rozbark.
Uroczystości jubileuszowe odbywały się na zamku piastowskim, średniowiecznym, pieczołowicie odrestaurowanym zabytku nad brzegiem Odry. Zgromadziły władze miejskie, gości – rodzinę prof. Mainki i przedstawicieli IGF PAN – oraz nauczycieli i uczniów miejskich szkół średnich i podstawowych. Z myślą o tych ostatnich IGF PAN przygotował dwa kolejne punkty programu: pokaz zdjęć sferycznych z Polskiej Stacji Polarnej Hornsund na goglach VR oraz dwie prelekcje popularnonaukowe, wygłoszone przez doktorantów Instytutu: „Gdy trzęsie się Ziemia” Alicji Caputy oraz „Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o mapach, ale baliście się zapytać” Juliana Podgórskiego. Zwieńczeniem pierwszej części obchodów była transmisja na żywo z Arktyki, w trakcie której Teresa Biernacka, uczestniczka 41. wyprawy polarnej, opowiedziała o życiu polarników oraz odpowiadała na pytania publiczności.
Okazuje się, że duch nauki w Raciborzu nie ginie – przy okazji uroczystości uczniowie Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 2 "Mechanik" zaprezentowali swoje dzieła – od supermocnych latarek, przez aplikacje wirtualnej rzeczywistości po interaktywne mapy.
Goście jubileuszu mieli też szansę zwiedzić zabytkowy budynek stacji oraz na własne oczy zobaczyć przedwojenne sejsmometry – oryginalne dzieła Mainki, które, choć wycofane z regularnej służby, wciąż są sprawne i tak samo czułe jak przed niemal wiekiem. Oprócz nich obserwatorium przechowuje urządzenia ze wszystkich etapów swej działalności – od pierwszych, zajmujących pół pokoju, elektrodynamicznych sejsmografów z lat 50., po współczesne, elektroniczne rejestratory wstrząsów mieszczące się w puszce nie większej od kempingowej butli z gazem.
Konferencja była też okazją do przekazania stacji nowego wyposażenia, które będzie służyć do rozwijania działalności popularyzatorskiej i edukacji.
Zachęcamy do zapoznania się z pamiątkową publikacją podsumowującą 90 lat działalności obserwatorium, przygotowaną przez Stowarzyszenie SKALA, działające na rzecz Obserwatorium w Raciborzu.
Fotogaleria Autor- Grzegorz Nowak, Inspektor w Punkcie Informacji Turystycznej na Zamku Piastowskim w Raciborzu
